Op dit programma verantwoorden we de post onvoorzien, de loon- en prijscompensatie en een aantal gemeentebrede projectreserves. Daarnaast kan dit programma ook budgetten bevatten waarvan de bestemming niet concreet genoeg is, waardoor ze nog niet verwerkt zijn in de beleidsprogramma’s. De raad heeft dit enkele jaren geleden bepaald. Het gaat om structurele beleidsintensiveringen vanaf € 1,25 mln., waaraan het college nog een bestemming moet geven en waarvoor het college een uitgewerkt kadernota aan de raad voorlegt. Voor 2016 waren hier geen middelen geparkeerd.

De belangrijkste gerealiseerde resultaten in 2016 op dit programma zijn:

• Begroten en beheren van gemeentebrede middelen en reserves.
• Bieden van inzicht in herfaseringen en beleidsintensiveringen die van dit begrotingsjaar in de komende begrotingsjaren zijn verwerkt.

Post onvoorzien

Gemeenten zijn verplicht om in de begroting een post onvoorziene uitgaven op te nemen. Bij onvoorzien gaat het om onverwachte uitgaven of tegenvallers in het betreffende begrotingsjaar. Dat zorgt zodoende voor een beetje flexibiliteit. De post onvoorzien is niet aangesproken in 2016.

Toelichting financieel resultaat € 0,8 mln. V/I
De post onvoorzien bedraagt in de begroting € 0,8 mln. Omdat zich in 2016 geen calamiteiten hebben voorgedaan valt dit bedrag vrij in de jaarrekening. In het Halfjaarbericht 2016 is dit reeds gemeld.

Trend en overige onverdeeld

Reserves Allocatie incidentele middelen (nieuw beleid)
Ieder jaar zijn er bij de begrotingsvoorbereiding incidentele middelen beschikbaar door bijvoorbeeld jaarrekeningresultaten en de toets op de noodzaak op reserves. Deze middelen worden in de begroting ingezet voor nieuwe meerjarige doelen. Om de incidentele middelen over meerdere jaren uit te kunnen geven worden ze per begrotingsjaar gedoteerd aan een reserve Allocatie incidentele middelen en in de volgende jaren hier weer aan onttrokken. Deze onttrekkingen zijn zichtbaar in de meerjarenbegroting 2017 – 2020 en zijn daardoor ingezet als algemeen dekkingsmiddel in de komende jaren. Het hele saldo is ingezet. Ook voor het begrotingsjaar 2017-2020 is een reserve allocatie incidentele middelen (nieuw beleid) gevormd. Ontwikkelingen op deze reserves zijn toegelicht bij het verloop van de financiële cijfers.

Toelichting financieel resultaat € 44,0 mln. V/ I

Wijziging BBV inzake grondexploitatie € 40 mln. V / I
De BBV-verslaggevingsregels zijn voor grondexploitaties in 2016 bijgesteld. Het grootste gevolg hiervan is dat sommige projectdelen die eerder als grondexploitatie werden verantwoord (programma 15) nu als investering worden verantwoord (de middelen hiervoor staan in programma 17). De verslaggevingsregels gelden met terugwerkende kracht per 1-1-2016. Daarom zijn ook de benodigde boekingen om de administratie aan te passen terugwerkend per 1-1-2016 gerealiseerd. Omdat de boekingen niet alsnog zijn uitgevoerd in het lopende jaar (zoals begroot), laat dit een voordeel zien van € 40 mln. op programma 17. Gelijktijdig laat programma 15 een even groot nadeel zien. In de resultaatbestemming wordt voorgesteld dit te corrigeren, waardoor er geen financieel effect optreedt. Het resultaat na deze correctie bedraagt € 4,1 mln.

Trend € 1,5 mln. V/ I
Voor de trendmatige verhoging van lasten en baten was een bedrag gereserveerd van € 16,4 mln., gebaseerd op de raming van het CPB en overig te verwachten ontwikkelingen. In de uitwerking in de begroting is er altijd sprake van kleine afwijkingen ten opzichte van de eerder geraamde reservering. Bijzonder dit jaar zijn zaken als de uitwerking van het Individueel Keuze Budget (IKB) en de decentralisaties. Er is € 14,9 mln. overgeheveld naar de beleidsprogramma’s. De uiteindelijke trend in de begroting is dus € 1,5 mln. lager uitgevallen. Dit voordeel is reeds gemeld in het Halfjaarbericht 2016.

Verkoopresultaat € 0,7 mln. V/ I
In het coalitieakkoord 2015 – 2018 is een taakstelling opgelegd van totaal € 5,0 mln. boekwinst op te verkopen panden. Deze taakstelling is in jaarschijven in de meerjarenbegroting verwerkt. De werkelijke realisatie verschilt van jaar tot jaar. In 2015 is een verkoopresultaat gerealiseerd van € 0,3 mln.. Ten opzichte van de taakstelling is € 0,7 mln. minder gerealiseerd en verrekend met de algemene reserve. In 2016 hebben 19 verkooptransacties plaatsgevonden met een verkoopresultaat van € 3,0 mln. Bij het Halfjaarbericht 2016 is van dit voordeel het niet gerealiseerde verkoopresultaat van 2015 (€ 0,7 mln.) op dit programma verantwoord en gemeld als voordeel. Resteert nog € 1,74 mln. te realiseren in 2017 en 2018. In de paragraaf vastgoed worden alle verkoopresultaten toegelicht.

Budget invoeringskosten sociaal domein € 0,7 mln. V/ I
Voor de voorbereiding en implementatie van de drie decentralisatie is een investeringsbudget beschikbaar gesteld van € 18,8 mln. voor 2014 tot en met 2016. Ultimo 2016 is € 18,1 mln. ten laste van dit budget gebracht. Het restantbedrag van € 0,7 mln. valt als gevolg van einde looptijd vrij in de programmarekening.

Vrijval reserve Herstructurering € 1,9 mln. V/ I
In de Verordening Financieel Beheer en Beleid is besloten dat bestemmingsreserves kleiner dan € 2,5 mln. niet toegestaan zijn. De middelen in deze reserves zijn in de reguliere exploitatie toegevoegd. Om ervoor te zorgen dat de uitvoering van de onderliggende projecten gewaarborgd blijft over meerdere jaren, zijn deze middelen opgenomen in de reserve Herstructurering en worden onttrokken in het jaar van uitvoering. Bij de vaststelling van de begroting 2016 is ingestemd met een maximale hoogte van € 24 mln. Bij de Programmarekening 2016 is geconstateerd dat het saldo van deze reserve € 25,9 mln. bedroeg. Op grond van de verslaggevingsregels valt hierdoor € 1,9 mln. vrij ten gunste van het resultaat. Echter, de € 1,9 mln. is benodigd voor de uitvoering van de onderliggende projecten in de programmabegroting 2017 – 2020.

Programmakosten vernieuwing bedrijfsvoering € 0,7 mln. V/ I
De programmakosten 2016 vernieuwing bedrijfsvoering zijn op dit programma geraamd op € 3,8 mln., waarvan € 1,2 wordt gedekt uit de reserve bedrijfsvoering. De werkelijke kosten worden in de programmarekening op declaratie basis ten laste van dit programma gebracht. Hiermee wil de gemeente bereiken dat de beschikbare middelen voor de vernieuwing bedrijfsvoering zo efficiënt mogelijk worden ingezet. De werkelijke kosten in 2016 bedroegen € 4,3 mln. Hiervan is € 1,2 mln. rechtstreeks ten laste gekomen van het programma College en Bestuur omdat de werkelijke kosten daar verantwoord worden. Het restant van € 3,1 mln. komt ten laste van dit programma. Dit leidt ertoe dat € 0,7 mln. (€ 3,8 - € 3,1) minder aan lasten op dit programma is gerealiseerd en dat uit de reserve bedrijfsvoering minder hoeft te worden onttrokken. Dit laatste is zichtbaar als een lagere onttrekking op het programma Financiën aan deze reserve.

Lagere onttrekking gemeentelijke reserves € 1,7 mln. N/ I
In dit programma verantwoorden we de gemeentebrede reserves. In de begroting 2016 zijn voor Grote Projecten, Co-financiering, Internationaal & Werving en Statushouders bedragen onttrokken. Deze bedragen zijn overgeheveld naar de programma’s waarin deze projecten worden uitgevoerd. In 2016 komen de werkelijke kosten per saldo € 1,7 mln. lager uit, waardoor een lagere onttrekking uit deze reserves plaatsvindt in de programmarekening. In dit programma geeft deze lagere onttrekking een nadeel, maar in andere programma’s komen de voordelen te staan. Per saldo is het neutraal.

Overig € 0,2 mln. V/ I

Gemeentebrede reserves
Op het programma overige beleidsvoornemens verantwoorden we de gemeentebrede uitvoeringsreserves. Het gaat hierbij om de reserve Grote Projecten (€ 68,0 mln.), Co-financiering (€ 5,4 mln.), Internationaal & Werving (€ 3,0 mln.) en Statushouders € (7,9 mln.). Op de betreffende beleidsprogramma’s vindt een inhoudelijke toelichting plaats van de bestedingen).

Reserve Grote Projecten
In 2016 is € 11,6 mln. (raming € 13,6 mln.) onttrokken uit de reserve voor het project Rotterdamse Baan € 2,8 mln., voor Scheveningen Haven € 6,4 mln., en voor de Internationale Zone € 2,2 mln. In de paragraaf Grote Projecten gaan we nader in op de uitputting van deze reserve.

Reserve Co-financiering
Het Cofinancieringsfonds is in 2016 ingezet om externe financiering voor projecten te verwerven en te cofinancieren, zoals subsidies van het Rijk, MRDH en Europa. In 2016 heeft het cofinancieringsfonds voor in totaal € 4,7 mln. (raming € 2,7 mln.) bijgedragen aan projecten. Het gaat hierbij om diverse projecten die onder meer mede gefinancierd werden uit de regeling Kansen voor West zoals revolverende fondsen JESSICA/FRED en Participatiefonds. De bijdragen uit het Cofinancieringsfonds werden eerder al door het college toegekend. In deze reserve zit nog voor € 4,5 mln. aan middelen voor projecten die reeds bestuurlijk beklemd zijn; het gaat o.a. om bijdragen voor projecten die tevens (Europese) subsidie ontvangen en die nog in uitvoer zijn. De onttrekking uit de reserve vindt plaats na realisatie van een project.

Reserve Internationaal & Werving
Voor het aantrekken van (internationale) instellingen en bedrijven heeft de gemeente de reserve Internationaal & Werving gevormd. In 2016 is uit de reserve € 2,9 mln. (raming € 3,3 mln.) besteed voor de uitvoering van Humanity House, NATO Communications and Information Agency NCIA en diverse internationale projecten en wervingen. De bestedingen zijn verantwoord in programma 11 Economie, Internationale Stad en Binnenstad. Het saldo van de reserve ultimo 2016 is € 3,0 mln. In 2017 is € 3,0 mln. aan de reserve toegevoegd ten behoeve van het wervingsdoel.

Reserve Statushouders
Voor de kosten van begeleiding en ondersteuning van statushouders is een reserve gevormd van € 9,4 mln. In 2016 is uit de reserve € 1,5 mln. (raming € 2,2 mln.) onttrokken voor de dekking van gemaakte kosten op de programma’s Dienstverlening, Onderwijs en Werk, Inkomen en Armoedebeleid en Jeugd.

BR Allocatie incidentele middelen 2013 – 2016, 2014 – 2017, 2015 – 2018, 2016 - 2019:
Uit de reserve 2014 -2017 is € 0,7 mln. vrijgevallen, dit betreft het restantbedrag van de invoeringskosten sociaal domein. De stand van de reserves per 31 december 2016 is € 149,2 mln. en wordt in de jaren 2017 tot en met 2019 onttrokken en als algemeen dekkingsmiddel ingezet op verschillende programma’s zodat per 31 december 2019 het begrote saldo nihil is. De dotaties en onttrekkingen aan deze reserves in 2016 zijn ten opzichte van de Programmabegroting 2016 niet gewijzigd. Er hebben geen herfaseringen plaatsgevonden. Onderstaand een overzicht van het verloop van deze reserves.

BR Allocatie incidentele middelen 2017 – 2020:
Ieder jaar zijn er bij de begrotingsvoorbereiding incidentele middelen beschikbaar door bijvoorbeeld jaarrekeningresultaten en de stofkamoperatie op reserves. Deze middelen worden in de begroting ingezet voor nieuwe meerjarige doelen. Om de incidentele middelen over meerdere jaren uit te kunnen geven worden ze gedoteerd aan de reserve en in de volgende jaren hier weer aan onttrokken en in die jaren als algemeen dekkingsmiddel ingezet op verschillende programma’s. Ook voor het begrotingsjaar 2017 – 2020 is een reserve allocatie middelen (nieuw beleid) gevormd. De belangrijkste mutaties in 2016 (totaal € 78 mln.) zijn ontwikkeling gemeentefonds (€ 30,3 mln.), vrijval IPSO-middelen (€ 6,3 mln.), Rente-effect BBV Grondexploitaties (€ 16,7 mln.), Vrijval kapitaallasten MIP (€ 5,4 mln.), Herijking programmareserves (€ 11,3 mln.), Vrijval reserves (€ 21,6 mln.), Sociaal Domein Statushouders (-/- € 9,4 mln.), Herverdeeleffect BUIG (-/- € 21,0 mln.). In de Programmabegroting 2017-2020 op pagina 22-26 en het Halfjaarbericht 2016 is een uitgebreide toelichting opgenomen van de hierboven genoemde ontwikkelingen. Bovengenoemde mutaties zijn verwerkt in de meerjarenbegroting.

Onderstaand het meerjarig verloop van de reserve.

Herfasering coalitiemiddelen 2015-2018
Bij het plannen en realiseren van de projecten in de buitenruimte is de gemeente afhankelijk van diverse factoren. Voor deze projecten wordt altijd een participatie traject gedaan waarbij omwonenden en belanghebbenden inbreng hebben in het te realiseren eindresultaat. Deze participatietrajecten zorgen nog wel eens voor vertraging in de uitvoering van het project. Als gevolg daarvan vindt op onder andere de volgende grote herinrichtingsprojecten in de buitenruimte vertragingen plaats: De Kust Gezond, Stadsentrees, Buitenruimte en Tophalte Leyweg, Tophalte HS. Binnen de betreffende programma’s is dit nader toegelicht. Deze herfasering (totaal -/ - € 14 mln.) loopt via de reserve allocatie incidentele middelen (nieuw beleid) 2017-2020. De belangrijkste herfaseringen in 2016 zijn: Nieuw beleid 2015 – 2018 (€ 4,5 mln.), Liquidatie Haaglanden (€ 2,2 mln.), Veenkade/Toussaintkade (-/- € 2,3 mln.), Tophalte Leyweg en Holland Spoor (-/- € 7,1 mln.), Ontwikkeling Buitenruimte (-/- € 6,4 mln.).

Actualisatie kapitaallasten
Sinds 2012 wordt het Meerjaren Investeringsplan (MIP) centraal bijgehouden op het programma Financiën. Dit is gedaan om beter te kunnen sturen op het MIP en om reëler te kunnen ramen. Onderdeel van deze systematiek is dat jaarlijks bij de begrotingsvoorbereiding de benodigde en beschikbare kapitaallasten op elkaar matchen. Hiertoe zijn in 2016 de kapitaallasten in de komende begrotingen bijgesteld voor € 5,2 mln. Deze bijstelling loopt via de reserve allocatie incidentele middelen (nieuw beleid) 2017-2020.